Berdel evliliği caiz midir?

Berdel evliliği caiz midir ?



Özellikle Diyarbakır yöremizde, ‘değişik usulü’ ile evlenmeye; ‘Berdel’ adı verilir.

Evlenecek olanın, en yakını olan kız kardeşini, halasını ya da teyzesini; istediği kızın kardeşi, amcası, dayısı gibi yakın akrabalardan birine vermesi ve bu evlenmede ayrıca ‘başlık parası’ alınmaması sebebiyle buna ‘Değişik’ denir. Yani kadının, kadınla bir eşya gibi değiştirilmesi yoluyla yapılan evlenme biçimidir. Ya da kızlardan her biri diğerinin başlık parası olarak verilmiştir. Böylece ‘Değişik’ usulü ile evlenmede, evlenenler birbirlerine başlık parası vermekten kurtulurlar... Akrabalık iki yönlü olur.

Ama evli kadınlardan biri, ‘eceli ile’ öldüğünde, öteki için belli bir miktar başlık parası ödemek zorunluluğu doğar. Evlilerden biri, eşiyle geçinemediğinde, mutlu olan ötekilerin geçimi de bozulur. Bir yandaki geçimsizlik, öbür tarafı da etkiler. Böylesi bir evliliğin güvencesi yoktur.

Bu tür evliliklerin sebebi, ekonomik olmaktan çok aşiret geleneğidir. Bunda elbette kadının aşağılanması ve bir eşya gibi satılması anlamı vardır.

Bilindiği gibi İslam, böyle bir aşağılama anlamı içermesi sebebiyle başlık parasını yasaklamıştır. Kız tarafının başlık, ağırlık, ağabeylik, amcalık vb adlarla aldıkları her türlü para ve eşya haramdır.

Böyle bir evlilik İslam öncesi cahiliye dönemine ait bir evliliktir. O zaman buna ‘Nikáh-ı şiğár’ tabir ederlerdi. Abdullah b. Ömer: ‘Rasûlüllah (sa) ‘Şigar’ usulü nikáhı yasakladı. Şiğár: İki kişinin, mehir vermeden birbirlerinin kızları ile karşılıklı evlenmeleridir’ der.

Mehir ise koca tarafından kadının bizzat kendisine verilen veya verileceği taahhüt edilen para ya da değerli eşyadır. Bunu kadının babası ya da bir başkası alamaz. Tasarruf hakkı kendisine aittir ve kadın bunu almadan kendisini kocasına teslim etmeme hakkı vardır. Bunu şiğár ile karıştırmamak gerekir.

Berdel usulü ile yapılan bir evliliğin, nikáh yapıldıktan sonra, İslam’da hukuken geçersiz olduğu söylenemese dahi, bununla bir haram eylemin işlendiği kesindir. Çünkü bu bir cahiliye ádetidir ve İslam, Cahiliye’ye ait uygulamaları kaldırmak için gelmiştir. Bir haram yolla helale ulaşılamayacağını söyleyen bazı álimler ise böyle bir nikáhı batıl sayarlar.